عملیات آخوندک

عملیات آخوندک (به انگلیسی: Operation Praying Mantis) حملهٔ نیروی دریایی آمریکا به دو سکوی نفتی ایران در اواخر جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۷ است که به تلافی برخورد یک مین دریایی رهاشده از کشتی مین‌گذار ایران ارج به ناوچهٔ آمریکایی ساموئل بی. رابرتز (به انگلیسی: USS Samuel B. Roberts) اجرا شد به دنبال این حمله نیروی دریایی دو کشور با یکدیگر درگیر شدند که خسارت‌های فراوانی به نیروهای ایران وارد شد.

نیروی دریایی آمریکا در این عملیات نیروهای مشارکت‌کننده را به ۳ گروه تقسیم کرد:

۱-گروه عملیات سطحی براوو شامل ناوهای:

• USS Merrill (DD-976)
• USS Lynde McCormick (DDG-8)
• USS Trenton (LPD-14)
• Marine Air-Ground Task Force (MAGTF) 2-88

۲-گروه عملیات سطحی چارلی شامل ناوهای:

• USS Wainwright (DLG/CG-28)
• USS Bagley (FF-1069)
• USS Simpson (FFG-56)
• SEAL platoon

۳-گروه عملیات سطحی دلتا شامل ناوهای:

• USS Jack Williams (FFG-24)
• USS O’Brien (DD-975)
• USS Joseph Strauss (DDG-16)

در ۲۹ فروردین ۱۳۶۷ نیروهای نظامی آمریکا با چند گروه سطحی نبرد را آغاز کردند. ابتدای کار هجوم به دو سکوی نفتی ایران بود. عملیات با هماهنگی نیروی هوایی امریکا از ناو هواپیمابر «انترپرایز» (به انگلیسی: USS Enterprize) آمریکا و دو گروه سطحی آغاز شد. گروهی به همراه دو ناوشکن و یک واحد تدارکاتی آبی-خاکی به سکوی نفتی ساسان(سلمان) هجوم بردند، گروه دیگر هم -که یک ناو موشک انداز و دو ناوچه بود- به سکوی نفتی سیری حمله کردند تفنگ‌داران نیروی دریایی آمریکا از شاخهٔ واکنش سریع به سکوی نفتی ساسان حمله کردند و شروع به جمع‌آوری مدارک و کارگذاشتن مواد منفجره برای از کار انداختنش کردند.

ایران با اعزام قایق‌های تندرو بوگهامار و حمله به چند هدف متفاوت، کشتی‌ای تدارکاتی با پرچم آمریکا و کشتی‌ای با پرچم پاناما در خلیج فارس به این حمله پاسخ گفت. سپس هواپیماهای آ-۶ای (به انگلیسی: A-6E) آمریکا با راهنمایی ناوچه‌های آمریکایی به سوی قایق‌های تندرو رفت. هواپیماها چند بمب «راکی کلاستر» (به انگلیسی: Rockeye Cluster) به قایق‌های تندرو انداخته، یکی را غرق کرد و به چندی آسیب رساند که پس از خسارت دیدن به جزیره ابوموسی پناه بردند.

سپس قایق توپ دار کلاس کمان جوشن، به کارزار آمد و چند «موشک هارپون» (به انگلیسی: Harpoon missle) به‌سوی ناو آمریکایی «وین رایت» (به انگلیسی: USS Wainwright) پرتاب کرد، در پاسخ «سیمپسون» (به انگلیسی: USS Simpson) چهار موشک استاندارد (به انگلیسی: Standard missle) انداخت و در همین میان «وین رایت» هم با پرتاپ دو «موشک استاندارد» این حمله را پی گرفت. سازهٔ اصلی کشتی ویران شد و باعث شد فوری غرق شود. «‌بیگلی» (به انگلیسی: USS Bagley) آمریکا هم یک فروند «هارپون» بدان شلیک کرد که بدان نخورد سه کشتی آمریکا با نزدیک شدن به جوشن با استفاده از آتش‌بار توپخانه غرقش کردند.

دو فروند «اف-۴» نیروی هوایی به «وین رایت» نزدیک شد، که با پرتاپ چند فروند «موشک استاندارد» از منطقه گریخت.

هنگامی که ناوچه سهند که از بندر عباس حرکت کرده بود به کشمکش با چند واحد سطحی نیروهای دریایی آمریکا رفت، هواپیماهای اینترودر (به انگلیسی: Intruder A-۶es) که داشت گشت‌زنی مراقبتی برای «جوزف استراس» (به انگلیسی: Uss joseph struss) آمریکا می‌کرد، ناوچه را ردیابی کرد

ناوچه سهند چند موشک به هواپیماهای «اینترودر» شلیک کرد که هواپیماها با دو موشک «هارپون» و چهار «بمب هدایت شونده لیزری اسکیپر» (به انگلیسی: Laser-guided skipper bombs) پاسخ گفت؛ «جوزف استراس» هم یک موشک هارپون. بیشتر سلاح‌های شلیک‌شده به کشتی ایرانی خورد، شعله‌های آتش از عرشهٔ سهند به آسمان سرکشید و رفته‌رفته به مخزن کشتی (به انگلیسی: Magazine) رسید که و ترکید و کشتی را غرق کرد.

با وجود غرق شدن سهند یکی از پیشرفته‌ترین کشتی‌های ناوگان ایران، ایرانیان همچنان به نبرد ادامه دادند، کمی بعدتر در همان روز، خواهر خواندهٔ سهند ناوچه سبلان به کارزار آمد و با آتش چند فروند موشک زمین‌به‌هوا به اینترودر‌ها بهشان حمله کرد. اینترودر با پرتاپ یک «بمب هدایت‌شوندهٔ لیزری» به سبلان کشتی را کامل از کار انداخت که حتی نمی‌توانست حرکت کند که البته بعد یدک‌کش‌های ایرانی به بندر عباس بازش گرداند. در این هنگام مقامات ارشد در «واشنگتن» که در جریان بودند به واحدهای آمریکایی دستور دادند که نبرد را ترک کنند. فرمانده اول ناوچهٔ سهند ناخدا بهروز شاهرخ‌فر و فرمانده دوم ناخدا علی‌رضایی بود.

در جریان این درگیری ۴۵ تن از خدمهٔ ناوچه سهند و ۱۱ تن قایق توپدار جوشن کشته شدند و نیز ۲۲ نفر از خدمهٔ سهند معلول گشتند.

با انجام عملیات واحدهای ناوگان آمریکا کلی خسارت به نیروی دریایی ایران و تجهیزات استراق سمع بر دو سکوی نفتی ایرانی وارد کرد. البته سبلان در ۱۹۸۹ (۱۳۶۷ یا ۶۸) تعمیر شد و بعد از آن زمان به‌روز شده‌است و همچنان در خدمت نیروی دریایی است. سکوهای نفتی هم تعمیر شده کار می‌کند.

آمریکاییان در این عملیات دو تن از خلبانان بالگرد کبرای توپ‌دارشان را از دست دادند. کبرا از متعلقات «ترینتون» (به انگلیسی: USS Trenton) آمریکایی بود که هنگام پرواز پیرامون وین رایت در ۲۴ کیلومتری جنوب غربی جزیره ابوموسی کمی پس از تاریکی سقوظ کرد. لاشهٔ دو خلبان را غواصان نیروی دریایی آمریکا در ماه اردیبهشت یا خرداد پیدا کردند، بدنهٔ بالگرد هم کمی بعدتر در آن ماه از آب بیرون کشیدند. منبع‌های رسمی نیروی دریایی آمریکا گفته‌اند که هیچ نشانه‌ای از برخورد بر روی بدنه بالگرد به چشم نخورده‌است و احتمالاً بالگرد برای گریز از آتش نیروهای ایران افتاده‌است.

یک ماه پس از آن ناو موشک‌انداز «وینسنز» (به انگلیسی: USS Vincennes) برای مراقبت برای بیرون رفتن ساموئل بی رابرتز و افزایش توان نظامی آمریکا پس از درگیری‌های متناوب با ایران به منطقه احضار شد. تنش فوق‌العاده باعث شد تا خدمه وینسنز به‌سوی هواپیمای پرواز شماره ۶۵۵ ایران ایر در پروازی تجاری عادی شلیک کنند که باعث کشته شدن ۲۹۵ نفر سرنشینان غیرنظامی و خدمه این هواپیما در ۱۲ تیر انجامید. بر اساس گفته‌های دولت آمریکا، هواپیمای ایرباس را با هواپیمای اف-۱۴ در حال حمله اشتباه گرفتند؛ هرچند دولت ایران بر این ادعا تاکید دارد که وینسنز با علم بر این که هواپیما غیرنظامی است آن را هدف قرار داده‌است.

عملیات آخوندک یکی از ۵ عملیاتی است که پروفسور سیمونز در کتاب تصمیم در دریا آن‌ها را برتری مطلق نیروی دریایی آمریکا از نام برده‌است

।

در ۶ نوامبر ۲۰۰۳ دیوان دادگستری بین‌المللی ادعای ایران برای دریافت خسارت تحت این عنوان که ایالات متحده پیمان دوستی دو کشور در سال ۱۹۵۵ را زیر پا گذاشته را رد کرد. این دادگاه همچنین ادعای بر عکس ایالات متحده مبنی بر خیانت ایران به پیمان فوق را رد کرد.